Polovinom XIX veka u Srba mogućni nosilac nacionalnog repertoara mogla su da budu samo dela Jovana St. Popovića. Iako u njegovim dramskim delima ima shvatanja bliskih piscima prosvetiteljstva i sentimentalizma, a u istorijskim dramama bitnih osobenosti romantizma, on se već u prvim komedijama oslobađa mnogih klasicističkih shema i nacionalne romantike i postaje prvi srpski pisac s izrazitim obeležjima realističkog pristupa književnoj i pozorišnoj materiji.
POPOVIĆ Jovan Sterija – komediograf, pisac istorijskih i nacionalnih drama, pesnik, prozni pisac (Vršac, 1/12. I 1806 – Vršac, 26. II / 9. III 1856). Bio je i izdavač šaljivih kalendara „Vinko Lozić“, polemičar, profesor i advokat u Vršcu, profesor prirodnog prava na Liceju najpre u Kragujevcu, zatim u Bgdu, stvarni organizator školstva u Srbiji ustavobraniteljskog vremena kao načelnik Popečiteljstva prosveštenija, pisac školskih udžbenika, pisac retorike (ostala u rukopisu), jedan od osnivača prvog stalnog pozorišta u Bgdu („Teatra na Đumruku“), jedan od osnivača Društva srbske slovesnosti (preteče Srpske akademije nauka), pisac traktata iz oblasti organizovanja naučnog rada i istraživanja, učesnik u osnivanju Čitališta beogradskog i njegovih „Novina“ (čiji je bio saradnik), jedan od onih koji su na čvršće noge postavili Narodnu biblioteku u Bgdu, saradnik nekolikih tadašnjih srpskih periodičnih publikacija, kulturni poslenik širokog razmaha i akcije, vizionar kulturnog razvitka svoga naroda u nekoliko vrlo bitnih oblasti, a sve s namerom da njegov narod snažno zakorači u sferu kulturnih naroda. Rođen je u Vršcu od oca, upola ili možda i sasvim, asimiliranog Grka ili Cincarina, Sterije, trgovca, koji se, po predanju, u Zemunu, pre preseljenja u Vršac, još prezivao Papaz, i majke Julijane, kćerke jednog od najznačajnijih srpskih slikara XVIII veka Nikole Neškovića, udovice slikara Vasilija Nedeljkovića. Iako je po očevom imenu dobio nadimak Sterija, koji mu je kasnije postao nešto slično književnom imenu i kao takvo zamenilo i njegovo ime i prezime, bio je u stvari majčin sin. U Vršcu je učio četvorogodišnju osnovnu školu i završio tri razreda „gramatikalne“ škole, pa je ova tada ukinuta i nastao je dvogodišnji prekid u njegovom školovanju. Zatim je školovanje nastavio izvan Vršca. Četvrti razred učio je u Sremskim Karlovcima, peti i šesti razred tadašnje srednje škole u Temišvaru, gde su se oko Dimitrija Tirola okupljale Vukove pristalice. Tu je nastalo i prvo objavljeno Sterijino delo – Slezi Bolgariji 1825, a u rukopisu je ostala zbirka prevoda sa novogrčkog Sedmostruki cvetak borećim se Grcima, dok je Sodružestvo ljubitelja knjižestva srbskog u Temišvaru, nešto kasnije, kad P. već više nije bio tamo, 1830, bilo izdavač njegovog dela Nahod Simeon. Posle Temišvara otišao je u Peštu, jak mađarski kulturni centar, ali i sedište Matice srpske i „Letopisa“. Tu je učio filozofiju, odnosno sedmi i osmi razred gimnazije, čime se završilo đačko stranstvovanje. U malu varošicu vratila se ličnost koju je stranstvovanje nadahnulo, podstaklo, dalo nove vidike da sagleda domaću sredinu i naravi. Ova vršačka decenija, koju je proveo delom kao profesor latinskog jezika delom kao advokat, je period intenzivnog P. književnog stvaranja, koje se nije prekidalo od temišvarskih dana. U jesen 1840. počinje njegov osmogodišnji boravak u Srbiji: najpre je prešao za profesora prirodnog prava na Liceju u Kragujevcu; kada je Licej sa završetkom školske 1840/41. premešten u Bgd, sa njim se preselio i P. Odmah je, što sam što zajedno sa drugima, preduzeo inicijativu za osnivanje kulturnih ustanova, među njima i pozorišta. Sterijino dramsko stvaranje navodno ne počinje tada, niti njegova pozorišna dela tada prvi put izlaze na pozornicu. Tako se tvrdi da je, na primer u NSadu školske 1825/26, diletantsko pozorište nastavnika Nićifora Atanackovića, u kojem su glumili učenici IV razreda gimnazije, izvelo dela Nevinost ili Svetislav i Mileva i Miloš Obilić, mada su ta dela štampana tek 1927, odnosno 1928, što znači da su možda mogla biti igrana po rukopisu. Od tada su pa do početka rada Teatra na Đumruku (na beogradskom savskom pristaništu) P. dela na repertoaru zabeleženih i nezabeleženih diletantskih družina, posebno novosadskog Letećeg diletantskog pozorišta, koje dopire i do Zgba. Kada je 15. XII 1841. u „Srbskim novinama“ objavljen apel i konkurs za glumce, dramske stvaraoce i prevodioce, P. je, bez nagrade, koja je za pojedini komad iznosila do 15 dukata, Teatru Na Đumruku poklonio za izvođenje Smrt Stevana Dečanskog, Prevaru za prevaru, Ženidbu i udadbu, Volšebnog magarca i Ajduke, svoja nova dela koja dotad nisu nigde izvođena, kao i žalosnu igru Vladislav i šaljivu Simpatija i antipatija. U prvoj sezoni Teatra na Đumruku – 1841/42, zapravo dok zgrada nije izgorela i predstave prestale, izvedena su ukupno 53 pozorišna komada, od kojih je 13 bilo njegovih.
Opširnije : https://www.snp.org.rs/enciklopedija/?p=14458
